Handelsmerk vs auteursrecht: hoe kies je en wat zijn de verschillen?

Handelsmerk en auteursrecht zijn twee veelgebruikte juridische termen; je hebt waarschijnlijk de symbolen ™, ® of © gezien bij verschillende merknamen, logo's of titels. Ze worden vaak door elkaar gehaald, maar merk en auteursrecht hebben verschillende doeleinden. Het is belangrijk dat elke kleine ondernemer een basisbegrip heeft van hun verschillen en overeenkomsten. Hoewel ze allebei bescherming bieden aan intellectueel eigendom, is wat ze beschermen en hoe ze dat doen heel verschillend.

Wat is een handelsmerk?

Een handelsmerk is een wettelijk erkend symbool, woord of zin die de producten of diensten van een bedrijf onderscheidt van anderen. Deze bescherming helpt verwarring bij consumenten te voorkomen en ongeoorloofd gebruik door concurrenten tegen te gaan. Het registreren van een handelsmerk versterkt de merkidentiteit, waardoor bedrijven vertrouwen en loyaliteit kunnen opbouwen, terwijl ze hun intellectuele eigendom in de markt beschermen.

Hoelang blijft een handelsmerk geldig?

Een handelsmerk blijft theoretisch geldig zolang de houder het gebruikt in de gewone handel. Alledaags gebruik van een merk is echter niet voldoende om aan te tonen dat het continu en normaal wordt gebruikt. 

In de Benelux moet een merkhouder bijvoorbeeld elke 10 jaar na de registratiedatum de registratie verlengen bij het BOIP, waarmee wordt aangetoond dat het merk in gebruik blijft. Het niet tijdig indienen van een verlenging leidt ertoe dat de registratie van het handelsmerk kan komen te vervallen, wat betekent dat een andere partij het kan claimen en registreren.

Voorbeelden van handelsmerken

Een handelsmerk kan worden toegepast op de naam van je kleine bedrijf, logo, speciaal ontworpen symbolen en zelfs bepaalde marketing slogans. Voorbeelden van handelsmerken zijn:

• Merknamen: Coca-Cola, Facebook, Levi's.
• Merk symbolen: De gouden bogen van McDonald's, de ‘swoosh’ van Nike.
• Merk slogans: "Just do it", "America runs on Dunkin'", "Let's get ready to rumble!"

Hoe registreer je een handelsmerk?

Om een handelsmerk (®) voor je bedrijf te registreren, moet je een merkregistratie voorbereiden, bij voorkeur met de hulp van een merken- en octrooigemachtigde. Omdat merken voldoende uniek en onderscheidend moeten zijn, moet je het BOIP merkenregister doorzoeken om te controleren of de woorden, tekens of combinaties die je wilt registreren beschikbaar zijn. ("Dode" merken, of merken die niet goed zijn onderhouden door hun houders, zijn beschikbaar om te claimen en registreren). 

Zodra je een uniek woord, teken of zin hebt geïdentificeerd, kun je een merkregistratie-aanvraag indienen die het volgende bevat:

• Het aanmaken van een account bij het BOIP, waarbij je je naam, adres, telefoonnummer en bedrijfsgegevens moet indienen
• Een tekening van het gewenste teken (niet noodzakelijk als je alleen een naam of bepaalde woorden aanvraagt)
• Een grondige beschrijving van het teken
• Een lijst van diensten of goederen die door de merkregistratie aanvraag worden gedekt
• Een voorbeeld van het teken in gebruik
• De datum waarop het teken voor het eerst wordt/werd gebruikt
• Een vergoeding tussen de 200 en 400 euro, afhankelijk van het type registratie

Wat is auteursrecht?

Auteursrecht beschermt meer uitgebreide creaties dan een teken of slogan. Dit betekent dat de auteursrechthebbende van een bepaalde creatieve uiting exclusieve rechten heeft om het werk te tonen, te verspreiden, te reproduceren of uit te voeren en mogelijk recht heeft op compensatie wanneer anderen delen van het werk lenen of reproduceren.

Auteursrecht is vastgelegd in de Nederlandse wetgeving en wordt vaak beschouwd als een van de belangrijkste juridische uitvindingen ter bescherming van de rechten van auteurs en makers. Het beschermt wereldwijd intellectueel eigendom. Films, tv-shows, muziek, boeken en zelfs sociale media-content kunnen onder auteursrecht vallen. Auteursrechtbescherming bestaat voor het leven van de auteur of maker van het werk, plus 70 jaar. Na deze periode komt het werk in het publieke domein en kan het vrij door iedereen worden gebruikt.

Voorbeelden van auteursrecht

Voorbeelden van auteursrecht kunnen zijn:

• Originele werken, zoals de ontwerpen achter een product of zoals een kledingstuk of meubelontwerp.
• Literaire of artistieke werken, zoals een boek, een geluidsopname, een foto of grafisch ontwerp.
• Intellectuele werken, zoals software of zelfs stukjes computercode. Zelfs de inhoud van de website van je kleine bedrijf, als je deze zelf hebt geproduceerd, kan auteursrechtelijke bescherming genieten.

Het symbool voor auteursrecht, dat soms op de eerste pagina's van boeken of op bepaalde beschermde afbeeldingen verschijnt, is ©. Ongeoorloofde duplicatie of gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt auteursrechtschending genoemd.

Hoe registreer je een auteursrecht?

Auteursrecht hoef je niet te registreren of aan te vragen; het bestaat zodra je een origineel werk hebt gecreëerd. Het kost dus niets en is internationaal geldig. Wel moet je creatie aan bepaalde voorwaarden voldoen:

• Het werk moet origineel en persoonlijk zijn. Het mag niet lijken op een bestaand werk of creatie.
• Het werk is zintuigelijk waarneembaar: dit betekent dat het te zien, te lezen of te horen moet zijn. 
• Het werk is geen nieuw technisch proces of product. Hiervoor geldt namelijk het octrooirecht.

Handelsmerk versus auteursrecht

Hoewel handelsmerk- en auteursrecht enkele kenmerken delen omdat ze beide vallen onder de algemene bescherming van intellectuele eigendom, zijn er enkele belangrijke verschillen die hen onderscheiden.

Wat zijn de overeenkomsten?

Zowel merk als auteursrecht bieden een zekere mate van langdurige bescherming voor je creatie, waarmee ongeoorloofd gebruik van je intellectuele eigendom wordt tegengegaan.

Wat zijn de verschillen?

Hoewel een handelsmerk zaken als woorden, logo's, ontwerpelementen en zelfs bepaalde zinnen of slogans beschermt die het merk van je bedrijf kunnen definiëren, beschermt auteursrecht meer persoonlijke creaties die jij kan produceren. Dit kan onder andere literatuur, kunstwerken, foto's of videocontent omvatten. Ook hoef je auteursrecht niet aan te vragen, tenzij het gaat om creaties als individuele producten of processen die onder het octrooirecht vallen.

Wanneer heb je een handelsmerk of auteursrecht nodig?

Bedrijven gebruiken vaak handelsmerken om hun merkidentiteit te beschermen. Dit omvat middelen die zijn verbonden met logo's, bepaalde unieke ontwerpelementen van dat logo en zelfs onderscheidende marketingtaal zoals identificerende slogans. Als je bedrijf een directe concurrent heeft waarmee het bepaalde stijlen van branding deelt, wil je misschien je logo of bedrijfsnaam registreren zodat klanten de twee niet verwarren. Zo biedt een geregistreerd handelsmerk je ook mogelijkheden voor juridische oplossingen wanneer een concurrent een deel van je branding kopieert om je klanten weg te lokken.

Je kan je beroepen op het auteursrecht als je bedrijf diepgaande creatieve werken heeft geproduceerd, zoals bedrijfsdocumentatie, videocontent of een artistiek werk van enige aard. Net als bij merkbescherming biedt auteursrecht juridische stappen als iemand je werk misbruikt voor eigen gewin.